کتابخوانی
کتابخوانی، استرس را از خود دور خواهید کرد و تأثیر آن بر مغز بیشتر از گوش دادن به موسیقی یا پیاده روی است. همچنین، خواندن کتاب بهبود حافظه را نیز به همراه دارد. زیرا با یادآوری شخصیت ها و رویدادها و سایر جزئیات، حافظه تقویت می گردد. همچنین، خواندن کتاب های تخیلی تصورات را بهبود می بخشد. از مزایای دیگر خواندن کتاب می توان به پیشرفت در مهارت های فکری، ساخت کلمات، بهبود مهارت‌های نگارشی و مهارت‌های ارتباطی اشاره کرد.
علاوه بر این، خواندن کتاب باعث افزایش تمرکز می شود. و این سرگرمی مفید، ارزان قیمت و محرک باعث بهبود سلامتی و همچنین بهترین همدم قبل از خواب برای آرامش می شود. کتاب به ما درک جهان های دیگر را می آموزد و باعث اجتماعی شدن افراد و بهبود خلاقیت می شود. همچنین، خواندن کتاب های خوب، اخلاق را تقویت می کند. و تأثیرات منفی جهان دیجیتال را ندارد. به طور کلی، خواندن کتاب افراد را باهوش‌تر می کند و نسبت به تماشای فیلم، با ایجاد تصورات خاص، برای خواننده مفیدتر است.
کتابخوانی در ایران
سرانه مطالعه به طور عام تعداد میانگین ساعاتی است که یک فرد در یک شبانه‌روز به مطالعه اختصاص می‌دهد. این شاخص با جمع کردن مدت زمان مطالعه تمام افراد یک جامعه و تقسیم بر تعداد افراد و تعداد روزها به دست می‌آید. در ایران، بر اساس اطلاعات موجود، میانگین سرانه مطالعه 13 دقیقه است و میزان آمارهای مطالعه روزانه متغیر است و بین 2 تا 79 دقیقه متغیر است.
استفاده از سرانه مطالعه برای ارائه آمارها همیشه متداول نیست و در بعضی موارد، به جای مدت زمان، تعداد کتاب ها یا صفحات خوانده شده در روز نیز برای محاسبه سرانه مطالعه استفاده می شود. همچنین، اگر سازمان ها برای رتبه‌بندی کشورها از ارزیابی کتابخوانی استفاده کنند، جدول های نهایی ارائه شده توسط سازمان های مختلف ممکن است به عوامل دیگری نیز اعتبار دهند. بنابراین، در ارزیابی‌های مختلف، به لیست عواملی مانند تعداد کتابخانه های دانشگاهی، کتابخانه های عمومی، مدارس، تعداد کتاب ها در کتابخانه ها، آمار سال های تحصیلی، شرکت در کنفرانس ها، استفاده از رایانه و روزنامه ها نیز در ارزیابی مطالعه و کتابخوانی کشورها اهمیت داده می‌شود.
در بیشتر کشورهای در حال توسعه، به دلیل حقوق بسیار پایین در حوزه‌ی فرهنگی، نویسندگان و ناشران علاقه‌ای به تولید کتاب ندارند. این موضوع باعث می‌شود که نویسندگانی که کتابشان در کشور خود بازاریابی نمی‌شود، هیچ انگیزه‌ای برای نوشتن کتاب بعدی نداشته باشند. همچنین، ناشرانی که به دلیل هزینه‌های بالای چاپ کتاب، سود ناچیزی را به دست می‌آورند، تمایلی به سرمایه گذاری در این زمینه ندارند. به هر حال، با توجه به تیراژ کتاب ها و سایر شاخص های مرتبط، وضعیت مطالعه در ایران بحرانی است. اگرچه رشد علمی در کشور به صورت قابل قبولی پیش رفته است، اما همه افراد جامعه به مطالعه علاقه ندارند و سطح آگاهی افراد با یکدیگر بسیار متفاوت است.
علاقمندان به کتابخوانی در ایران
تعداد کمی از افراد به خواندن علاقه مند هستند. و حتی بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان جز کتاب درسی، کتاب دیگری نمی خوانند. نظام آموزشی نیز دانش آموزان را به مطالعه تشویق نمی کند. و از سوی دیگر محصولات فرهنگی و کتاب به عنوان کالاهای لوکس محسوب می شوند. و در سبد خانوارها قرار نمی گیرند. در این شرایط، کودکان و نوجوانان تنها برای انجام تکالیف درسی و به دلیل اجبار وظیفه‌ای را انجام می دهند.
حقیقتی که نمی توان آن را انکار کرد این است که جهان بدون کتاب نمی تواند باشد. کتاب‌ها منابع آموزشی در طول تاریخ بوده اند و هستند. براساس آمارهای ارائه شده، تقریباً ۱۳۰ میلیون جلد کتاب در تاریخ بشریت منتشر شده است. روز جهانی کتاب و کتابخوانی توسط سازمان ملل متحد برای علم، آموزش و فرهنگ (یونسکو) در تاریخ ۲۳ آوریل ۱۹۹۵ برگزار می شود، اما در کشورهای مختلف، تاریخ برگزاری این رویداد متفاوت است.
شاخص کل فرهنگی جهان، بر اساس تحقیق جهانی خود در جوامع مختلف، برای اندازه گیری میزان مطالعه مردم در سراسر جهان، از طریق مطالعه هفتگی افراد ارائه شده است. در این تحقیق، موارد گوناگونی نظیر اخبار آنلاین، ایمیل کاری، مجلات و کتاب‌های چاپ‌شده به عنوان شاخص های مطالعه مورد بررسی قرار گرفته اند. اما جزئیاتی نظیر سن، سطح تحصیلات، جنسیت و تعداد افراد مورد بررسی در این تحقیق گزارش نشده است. نتایج آن به شرح زیر است:
هند
مردم هند هر هفته به طور متوسط ۱۰ ساعت و ۴۲ دقیقه را صرف خواندن می کنند. پس از استقلال هند در سال ۱۹۴۷، میزان مطالعه در این کشور بیش از ۶ برابر افزایش یافته است که نشان‌دهنده افزایش علاقه به خواندن می باشد. مردم هند مختلفین چون کتاب های ادبی و سایر کتاب ها، مجلات و روزنامه‌ها را مطالعه می‌کنند.
تایلند
بر اساس این تحقیق، میانگین مطالعه هفتگی مردم تایلند حدود ۹ ساعت و ۲۴ دقیقه است. نظرسنجی های بیشتر نشان می‌دهد که تقریباً ۸۸ درصد از مردم این کشور کتاب‌های چاپ‌شده را مطالعه می‌کنند و در روز حدود ۲۸ دقیقه را صرف خواندن می‌کنند. همچنین، آمار نشان می‌دهد که مطالعه آنلاین در بین تایلندی‌ها بسیار رایج تر است.
چین
چین سومین کشور در این تحقیق است با میزان زمان خواندن هفتگی حدود ۸ ساعت. نرخ سواد در این کشور ۹۶.۴ درصد است که بالاتر از میانگین جهانی ۸۶.۳ درصد است. شهروندان چینی روزانه حدود ۱۱ دقیقه را برای مطالعه روزنامه‌ها و مجلات اختصاص می‌دهند.
بر اساس آمار، میزان مطالعه در کشورهای مختلف ( بر اساس ساعت) به ترتیب ذیل است:
| هند | هنگ کنگ | ایالات متحده |
| تایلند | لهستان | ایتالیا |
| چین | ونزوئلا | مکزیک |
| فیلیپین | افریقای جنوبی | انگلستان |
| مصر | استرالیا | برزیل |
| جمهوری چک | آرژانتین | تایوان |
| سوئد | ترکیه | ژاپن |
| فرانسه | اسپانیا | کره |
| مجارستان | کانادا | |
| عربستان سعودی | آلمان |
کشورهایی که بیشترین آمار انتشار کتاب را در جهان دارند
در این لیست از اطلاعات، انجمن بین‌المللی ناشران (IPA) و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) استفاده شده است. این آمار به طور خاص تعداد کتاب‌های کاغذی، کتاب‌های الکترونیکی و یا کتاب های صوتی منتشرشده را مشخص نمی‌کند.
بر اساس این آمار، در مقام نخست چین با ۴۴۴ هزار نشریه قرار دارد، ایالات متحده با ۳۰۴ هزار و ۹۱۲ در مقام دوم قرار دارد و انگلستان با ۱۸۴ هزار در مقام سوم قرار دارد. در مقام چهارم روسیه با ۱۰۱ هزار و ۹۸۱ نشریه قرار دارد و آلمان با ۹۳ هزار و ۶۰۰ نشریه در جایگاه پنجم قرار دارد. هند با انتشار ۹۰ هزار در مقام ششم، ژاپن با انتشار ۸۲ هزار و ۵۸۹ در مقام هفتم و اسپانیا با انتشار ۷۶ هزار و ۴۳۴ در مقام هشتم قرار دارند.
به گفته یونسکو، بیشترین تعداد کتاب‌های منتشرشده سالانه متعلق به چین، ایالات متحده و انگلستان است.
این اطلاعات حاصل جمع‌آوری اطلاعات از ۱۲۳ کشور در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۵ است و آخرین میزان مشخص‌شده نشر سالانه حدود ۲.۲ میلیون کتاب است. این آمار بر اساس کشورها در قاره‌های مختلف نیز ارائه شده است.
در قاره آسیا و خاورمیانه، چین در مقام اول، روسیه در مقام دوم و هند در مقام سوم قرار دارند.
قاره آمریکای شمالی و مرکزی، ایالات متحده در مقام اول، مکزیک در مقام دوم و کانادا در مقام سوم قرار دارند.
در قاره آمریکای جنوبی، آرژانتین در مقام اول، برزیل در مقام دوم و کلمبیا در مقام سوم قرار دارند.
قاره اروپا، انگلستان در مقام اول، آلمان در جایگاه دوم و ایتالیا در جایگاه سوم قرار دارند.
در قاره آفریقا، مصر در مقام اول، افریقای جنوبی در مقام دوم و نی
عادت های کتابخوانی در ۵ کشور جهان
ایتالیا
میزان افراد باسواد در ایتالیا بیش از ۹۹ درصد است، اما میزان کتاب خواندن آنان تقریبا کم است. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ تعداد خوانندگان کتاب در ایتالیا ۱.۶ درصد کاهش یافته به این معنی که ۱.۶ میلیون از مردم ایتالیا حداقل یک کتاب در هر سال می‌خوانند.
یکی از عوامل کاهش تعداد خوانندگان ایتالیایی ترجمه کتاب‌های نویسندگان انگلیسی و آمریکایی است. کتاب‌های ترجمه‌شده ۱۷.۹ درصد از کل کتاب‌های منتشرشده را نشان می‌دهد که ۶۰.۶ درصد این ترجمه‌ها در اصل به زبان انگلیسی است.
چین
میزان افراد باسواد در چین ۹۶.۴ درصد است و این میزان در ۳۰ سال گذشته به شدت افزایش یافته است.این میزان در سال ۱۹۹۰ فقط ۷۸ درصد بود. علت این افزایش حرکت مردمی چین نسبت به آمار منتشرشده پیشین یونسکو از میزان کتابخوانی این کشور است.
ایسلند
در ایسلند، نرخ سوادآموزی ۹۹ درصد است و با توجه به جمعیت حدود ۳۳۰ هزار نفر این کشور، تعداد زیادی از افراد ایسلندی علاقه‌مند به خواندن کتاب هستند. براساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۳، ۵۰ درصد از مردم ایسلند حداقل هشت کتاب در طول سال می‌خوانند و ۹۳ درصد این افراد حداقل یک کتاب در طول سال می‌خوانند. این آمار بالا به دلیل کمک‌های سخاوتمندانه دولتی به ناشران و نویسندگان خارجی برای ترجمه و انتشار کتاب‌ها، همچنین سنت قدیمی هدیه دادن کتاب برای تعطیلات است.
در سال ۲۰۱۴، هر ایسلندی به طور متوسط ۲.۱ کتاب را به عنوان هدیه کریسمس خریداری کرد و ۱.۲ کتاب نیز به عنوان هدیه دریافت کرد. در مجموع، میزان کتاب‌های ایسلندی و ترجمه شده در بازار حدود ۵۰.۵ است. این نشان می‌دهد که صنعت نشر در ایسلند رونق بالایی داشته و مردم به فراوانی به خواندن کتاب‌ها علاقه مندند.
هند
در سال ۲۰۱۱ نرخ سواد بزرگسالان در هند ۷۴.۰۴ درصد بوده است. زبان ملی این کشور هندی است، اما طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ بیش از یک میلیون از هندی ها به ۳۰ زبان مختلف و بیش از ۱۰ هزار نفر به ۱۲۲ زبان صحبت می‌کنند. کتاب‌های منشرشده در هند به تعداد زیادی از زبان های مختلف برای خوانندگان با زبان های متفاوت منتشر می شود. با این حال طبق نظرسنجی از ۳۰ کشور مردم هند بیشتر از افراد دیگر کشورها کتاب می‌خوانند و به طور متوسط افراد هندی بیش از ۱۰ ساعت در هفته مطالعه دارند.
مکزیک
در سال ۲۰۱۳، نرخ سوادآموزی در مکزیک به میزان ۹۳.۹۶ درصد بوده و این نرخ از سال ۱۹۸۰ به طور پیوسته افزایش یافته است. با این حال، به طور متوسط، بزرگسالان در مکزیک کمتر از دو کتاب در سال می‌خوانند که این میزان نسبت به سایر کشورها به تفاوت قابل ملاحظه‌ای دست یافته است. همچنین، علاقه به خواندن وجود کتاب‌فروشی‌ها در مکزیک کمتر است، به خصوص در مناطق دورافتاده این کشور.
مطابق با نظرسنجی یونسکو در سال ۲۰۱۵ که در ۱۰۸ کشور انجام شد و بر اساس میانگین تعداد کتاب‌های خوانده‌شده توسط هر فرد، مکزیک در رتبه ۱۰۷ قرار گرفت. این نظرسنجی همچنین نشان داد که ۴۸ درصد جوانان مکزیک هرگز علاقه‌مند به کتابخوانی و استفاده از کتابخانه نیستند. این شرایط را می‌توان به وضعیت اقتصادی کشور و همچنین محبوبیت سایر رسانه‌ها مانند تلویزیون نسبت داد. این عوامل باعث کاهش میزان خواندن کتاب در مکزیک شده‌اند، علیرغم تلاش‌های بسیاری که برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در این کشور صورت گرفته است.
مزایای کتاب های الکترونیکی
فناوری کتاب الکترونیکی به ناشران امکان می دهد تا محتوا و قابلیت هایی را که در یک کتاب چاپی امکان پذیر نیست، برای کتابخوانی فراهم کنند. این شامل توانایی دسترسی به ویدئو و صوت، افزایش اندازه تصاویر و فونت‌ها، جست‌وجوی تایپی کلمات کلیدی در یک نشریه یا جست‌وجو در فرهنگ لغت، افزودن نظرات و یادداشت‌ها به یک صفحه، پرش از صفحه به صفحه دیگر از طریق لینک در محتوا و دنبال کردن پیوندهای وب سایت‌های خارجی می‌شود.
با استفاده از این روش، خوانندگان قادرند کتاب‌های خود را فشرده کنند و در واقع امکان ذخیره هزاران کتاب در یک دستگاه فراهم خواهد شد. همچنین، خرید کتاب الکترونیکی با عنوان کتاب و نام نویسنده بسیار آسان و راحت است.
معایب کتاب‌های الکترونیکی
یکی از مهم‌ترین این عوامل نیاز کتاب‌های الکترونیکی به منبع تغذیه است.
از دیگر معایب این کتاب‌ها این است که همه عناوین کتاب‌ها به صورت الکترونیکی در دسترس نیستند.
این کتاب‌ها باید تحت نرم‌افزار مدیریت حقوق دیجیتالی (DRM) برای کنترل و دسترسی به کتاب باشند در نتیجه اشتراک‌گذاری این کتاب‌ها با دیگران محدودیت دارد.
چون این فناوری تقریبا جدید است، فرمت های فایل کتاب و قابلیت‌های آن نیز در حال تحول هستند.
چرا کتاب های کاغذی بهتر هستند؟
- جست و جوی کتاب در کتابخانه ها تجربه بهتری برای افراد نسبت به جست و جوی کتاب به صورت آنلاین ایجاد می نماید.
- دسترسی به صفحات مختلف کتاب کاغذی بسیار راحت تر از کتاب الکترونیکی بوده و پرش صفحه در این کتاب ها نداریم. و به راحتی خط خود را در هنگام خواندن پیدا می کنیم.
- در کتاب های کاغذی امکان لمس واقعی کتاب در دست ایجاد می شود. که بازخوردی بیش از کتاب الکترونیکی بر خواننده دارد و خواننده با دیدن مکان قرارگیری کلمات در صفحات تمرکز بیشتری نسبت به کتاب‌های الکترونیکی خواهد داشت. و مطالب بهتر و بیشتر در حافظه افراد باقی خواهند ماند.
- در کتاب های کاغذی نیز مانند کتاب های الکترونیکی امکان نت نویسی با استفاده از برگه های مخصوص و یا برجسته کردن مطلب موردنظر وجود دارد.
- کتاب چاپی در مقایسه با کتاب‌های الکترونیکی تاثیر بدی بر روی چشم ندارند.
- قیمت کتاب چاپی نیز در مقایسه با کتاب الکترونیکی کمتر بوده و به‌صرفه‌تر است.
- افراد کتاب‌های کاغذی خود را به راحتی به دیگران امانت می‌دهند.
- پیداکردن این کتاب‌ها نیز در قفسه کتاب منزل بسیار راحت‌تر از یافتن کتاب‌های الکتریکی است.
چرا بیشتر افراد کتاب چاپی را به کتاب الکترونیکی ترجیح می‌دهند؟
تحقیق Pew در سال ۲۰۱۶ نشان داد که بیش از ۷۵ درصد افراد ۱۸ تا ۲۴ ساله در سال ۲۰۱۵ کتاب کاغذی خوانده‌اند و ۶۶ درصد از افراد با سنین ۶ تا ۱۷ کتاب چاپی را به کتاب الکترونیکی ترجیح داده‌اند.
بر اساس این آمار کتاب‌های چاپی هنوز اساس کتابخوانی افراد هستند.
بسیاری از دانشجویان اعلام کرده‌اند که با مطالعه کتاب‌های کاغذی بهتر تمرکز می‌کنند. کتاب کاغذی خوب می‌تواند سلامت، شادی و هوش را نیز افزایش دهد. طبق گزارش دانشگاه کالیفرنیا و برکلی خواندن مداوم کتاب برای کودکان موجب افزایش قدرت مغزی در آنان خواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهد خواندن یک کتاب خوب می‌تواند استرس را کاهش دهد. خواندن کتاب کاغذی پیش از خواب موجب خواب آرام شده و به خوابیدن بهتر کمک می‌کند، اما خواندن کتاب بر روی صفحه گوشی و یا تبلت و اقسام آنها تاثیری برعکس بر روند خواب خواهد داشت.
روش هایی برای بهبود کتابخوانی
همانگونه که می دانید بسیاری از عادت‌های ما در کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرند، پس برای بهبود وضعیت کتابخوانی باید کودکان و دانش آموزان را به خواندن کتاب تشویق کنیم. در ذیل چند روش کارآمد برای این موضوع ارائه شده است:
خواندن
خواندن به نظر ساده است، ولی باید از کودک و نوجوان خود بخواهیم برای ارتباط بیشتر با دیگران کتاب بخواند.
اتاق کودکان را با کتاب پر کنید
کودکانی که با کتاب‌هایی که در اطرافشان وجود دارد رشد می‌کنند. یاد می گیرند که کتاب بهترین دوست آنان بوده. و با جست و جو در کتاب‌ها ماجراجویی و یادگیری خود را ارتقا می بخشند.
الگویی برای کودکان خود باشید
اجازه دهید آنان شما را در حین مطالعه کتاب ببینند تا دریابند که چقدر شما از خواندن کتاب ها و مجلات لذت می برید. و سپس تجربه خواندن خود را با همکاران، دوستان و دانش آموزان به اشتراک بگذارید. به آنها بگویید که چه چیزی خوانده و چه چیزی از این متون آموخته‌اید و چه توصیه‌ای برای آنان دارید.
دانش آموزان را تشویق کنید کتاب های جدیدی برای خود فراهم کنند
کودکانی که کتاب های جدید برای خود پیدا می کنند. احساس استقلال بیشتری دارند و بیشتر به خواندن کتاب علاقه‌مند می شوند.
از دانش‌آموزان و کودکان بخواهید که دسته جمعی کتاب بخوانند
ایجاد کلوب های کتاب، گروه های خواندن و محافل ادبی به حس تعامل دانش‌آموزان کمک می کند. این امر تا حد زیادی درک آن ها را افزایش داده و تحصیل را در کلاس درس بسیار لذتبخش تر می کند.
گردش کتاب ایجاد کنید
از کتابخانه محلی، کتابخانه دانشگاه یا کتابفروشی بازدید کنید. البته موضوع چک کردن و یا خرید کتاب نیست بلکه مشاهده هزاران کتاب است.
به کتاب‌های صوتی گوش دهید
گوش دادن به کتاب صوتی و بازی های کوتاه در مورد کتاب به افزایش مهارت های رمزگشایی و روانی کلام کمک خواهد کرد. با این روش واژگان بیشتری ارائه شده و راهبردهای درک مطلب و لذت بردن از داستان‌ها یا جمع آوری اطلاعات افزایش می یابد.
نویسندگان را دعوت کنید
بچه ها تحت تاثیر صحبت های نویسنده قرار خواهند گرفت. و احساس آنان در خواندن و نوشتن با صحبت با نویسنده ارتقا می یابد.
خلاقیت را تشویق کنید
داستان نباید خاتمه داشته باشد و بچه‌ها باید خلاقانه از آنچه خوانده‌اند لذت ببرند. دانش آموزان باید فرصتی برای بیان افکار خلاقانه خود با کتاب هایی که می خوانند بیابند، فکر کنند و صحنه هایی از داستان را بر اساس افکار خود بیافرینند.
مکانی امن و راحت برای خواندن فراهم کنید
فضای ایمن و راحت موجب تشویق خوانندگان خواهد شد. صندلی راحت و روشنایی مناسب از عوامل ایجاد راحتی هنگام کتاب خواندن هستند.